Staatsblad 260 (2020): Wet van 8 juli 2020, houdende splitsing van de gemeente Haaren

Bij de Tweede Kamer is een wetsvoorstel ingediend, getiteld Splitsing van de gemeente Haaren (kamerstuk 35345 in vergaderjaar 2019-2020), waarbij het grondgebied van buurgemeenten Boxtel, Oisterwijk, Tilburg en Vught wordt vergoot met delen van de op te heffen gemeente Haaren; zie de kaart van het opgesplitste Haaren

Het bestuur van de gemeente Haaren besloot eind december 2015 dat geen van de drie mogelijkheden (zelfstandig blijven, een ambtelijke fusie of een herindeling met buurgemeenten) voor toekomstige taken een oplossing kan bieden en daarom in een referendum aan de bevolking voorlegt om de gemeente op termijn op te heffen en het grondgebied te verdelen over buurgemeenten (dat zijn: Vught, Heusden, Tilburg, Oisterwijk en Boxtel). Op 28-1-2016 kan een beslissing vallen om in april 2016 zo'n referendum te houden. Gedeputeerde Staten heeft Roel Augusteijn per 1-12-2016 als extern adviseur benoemd om uiterlijk april 2017 advies uit te brengen over een herindeling (mogelijk opsplitsing) van de gemeente Haaren. Op 31-1-2017 bracht deze externe adviseur in het provinciehuis zijn aanbevelingen openbaar: de gemeente Haaren zou zich moeten opheffen en het grondgebied als volgt moeten verdelen: het dorp Haaren (gaat over naar buurgemeente Oisterwijk), Esch (gaat over naar buurgemeente Boxtel), Helvoirt (gaat over naar buurgemeente Vught), Biezenmortel (gaat over naar buurgemeente Tilburg) en het deel grenzend aan de Drunense duinen (gaat over naar buurgemeente Heusden). Toch bleek er in de raadsvergadering van 2-2-2017 onbegrip bij het college van B&W, dat dit advies afwees omdat het van mening was dat het op onjuiste grondslagen was gefundeerd. Op 16-3-2017 zal de raad het collegestandpunt bespreken: het college is fel tegen een opsplitsing gekant. Een meerderheid van de Haarense gemeenteraad verzet zich tegen een herindeling op korte termijn; de voorkeur gaat uit naar het in het najaar van 2017 houden van een peiling onder de inwoners. De Arhi-procedure start op zijn vroegst in het najaar van 2017 met de raadpleging van de Haarense bevolking. De herindeling wordt nu verwacht per 1-1-2020, 1-1-2021 of 1-1-2022, afhankelijk van de snelheid waarmee het Arhi-traject wordt doorlopen.
De herindeling omvat dan de overgang van het dorp Haaren (5760 inwoners) naar buurgemeente Oisterwijk (groeit dan tot bijna 32.000 inwoners), van het dorp Esch (2163 inwonrs) naar Boxtel (groeit dan tot bijna 32.800 inwoners) en van het dorp Helvoirt (4767 inwoners) naar Vught. Voorts zouden slechts grenswijzigingen nodig zijn voor de overgang van het dorp Biezenmortel naar Tilburg en van het buurtschap De Msrgriet naar Heusden. Lees over de grenscorrectie voor Biezenmortel een duidelijke uitleg met kaartjes op www.tilburgers.nl.
Inmiddels (juni 2018) blijkt dat er vanuit de gemeente Heusden weinig animo is om het gebied ten zuiden van het Drongelens Kanaal van de op te heffen gemeente Haaren over te nemen. De nieuwe zuidgrens van Heusden zal dan toch niet gaan lopen langs de Oude Bossche Baan, de Heikant en de Loonse Baan. Deze grenscorrectie vervalt daarmee als onderdeel van het voornemen om de gemeente Haaren op te heffen en het grondgebied te verdelen over buurgemeenten zoals eerst was voorgesteld. Op 5-7-2018 neemt de gemeenteraad van Haaren een principebesluit over de verdeling van de kernen.

Op 21-12-2017 heeft de gemeenteraad van Haaren een besluit genomen over opsplitsing over opheffing en dus over opsplitsing over meerdere buurgemeenten, en wel bij voorkeur per 1-1-2021 of anders per 1-1-2022. Aan alle vijf buurgemeenten is gevraagd om uiterlijk 1-3-2018 een principebesluit te nemen om een nader te bepalen deel van de gemeente Haaren over te nemen en om in te stemmen met de voorkeursdatum. Zo heeft het gemeentebestuur van Oisterwijk op 22-2-2018 bepaald dat de voorkeursdatum voor een herindeling uitgaat naar 1-1-2021 en dat de plaats Haaren tot de gemeente Oisterwijk zal gaan behoren.
De Stuurgroep Herindeling gemeente Haaren (bestaande uit vertegenwoordigers van de colleges van B&W van de gemeenten Boxtel, Haaren, Oisterwijk, Tilburg en Vught en met voorzitter Peter van der Velden) heeft op 20-4-2018 het Plan van Aanpak gepresenteerd. Hierna komt het voorbereiden van het herindelingsontwerp, waarin ondermeer de nieuwe gemeentegrenzen worden vastgelegd. De colleges van B&W van de vijf gemeenten hebben op 8-10-2018 en 9-10-2018 dat herindelingsontwerp vastgesteld en de vijf gemeenteraden zouden naar verwachting op 17-12-2018 (Tilburg) en 18-12-2018 (Boxtel, Haaren, Oisterwijk, Vught) dit besluit bevestigen. Tot en met 14-2-2019 kunnen zienswijzen op dit ontwerp worden ingediend, die op een hoorzitting op 9-4-2019 kunnen worden toegelicht; daarna volgt er een advies, dat op 3-6-2019 (Tilburg) en op 6-6-2019 (overige gemeenten) is vastgesteld door de gemeenteraden. Daarna gaat dat advies naar het provinciebestuur en in een later stadium naar de Tweede Kamer.
Toch is de keuze voor de nieuwe gemeentegrens nog niet een gelopen race, want er is bij de stuurgroep bezwaar gemaakt tegen o.a. de splitsing van landgoed Beukenhorst over Boxtel en Vught. De gemeenteraad van Vught heeft een motie van die strekking aangenomen. De herindeling zal dan op de beoogde herindelingsdatum van 1-1-2021 van kracht worden. Het gaat daarbij een zgn. ‛lichte samenvoeging’ voor de gemeenten Oisterwijk, Vught en Boxtel. Deze drie gemeenten moeten dan tussentijds, in november 2020, gemeenteraadsverkiezingen uitschrijven. Er bestaat de regel dat als minder dan 10% van de inwoners naar een buurgemeente overgaat, er geen sprake is van een herindeling of samenvoeging, maar van een grenscorrectie. Dit is het geval voor de plaats Biezenmortel (met ca. 1425 inwoners momenteel 9,98% van het aantal inwoners van de hele gemeente Haaren). Wanneer in mei 2019 de prognose (niet: het feitelijke aantal) voor het aantal inwoners per 1-1-2020 (een jaar voor de instelling van de nieuwe gemeenten) wordt bijgewerkt en dan onder de 10% zou blijven, dan zou dit voor de gemeente Tilburg beschouwd worden als een grenscorrectie en geen samenvoeging of herindeling, waardoor Tilburg in november 2020 geen tussentijdse gemeenteraadsverkiezingen zou hoeven uit te schrijven. Volgens het herindelingsadvies is dit het geval: Biezenmortel telt 9,68% van het aantal inwoners van de gemeente Haaren op 1-1-2021, waarna dit percentage tot 2024 zal dalen tot 9,53%. De grenscorrectie Biezenmortel-Tilburg voldoet dan ook aan het criterium van een grenscorrectie, en de inwoners van Biezenmortel kunnen dan in maart 2022 hun stem uitbrengen bij de reguliere landelijke gemeenteraadsverkiezingen (en dus niet tussentijds in november 2020).
De plaats Biezenmortel behoorde tot medio jaren negentig tot de gemeente Udenhout (die vervolgens werd samengevoegd met de gemeente Tilburg) en maakte later onderdeel uit van de kort daarna ingestelde gemeente Haaren; zo komt Biezenmortel weer terug bij de gemeente Tilburg.
Zie deel 1 van het (anti-gedateerde) Herindelingsontwerp (20 MB) met de nieuwe gemeentegrenzen op pag. 20 van dit 80 pagina's tellende pdf-document.

De parlementaire behandeling van het wetsontwerp is op 20-11-2019 gestart; op 18-3-2020 heeft minister Knops een Nota uitgebracht n.a.v. het verslag van de Vaste commissie voor Binnenlandse Zaken (kamerstuk 35345, nr. 6). Zie de website van de Eerste Kamer over de actuele stand van zaken voor dit wetsontwerp. Op 30-6-2020 stond de behandeling van de nadere procedure in de agenda van een commissievergadering. De Eerste Kamer heeft op 7-7-2020 het wetsvoorstel zonder stemming aangenomen (waarbij de fractie van de PVV aantekening heeft verleend). Tijdens de behandeling is de motie-Van Hattem (PVV) c.s. over huisvestingstaakstelling statushouders gemeente Haaren (EK, E) ingediend. De stemming over deze motie heeft plaatsgevonden op 7 juli 2020 aan het einde van de vergadering.

Tussentijdse raadsverkiezingen zijn nodig voor deze nieuwe gemeenten. Mochten die verkiezingen, gepland voor november 2020, onmogelijk zijn i.v.m. de coronacrisis, dan zal de herindeling moeten worden uitgesteld.